Nadat in december 1792 Roermond en omgeving was ingenomen door het oprukkende Franse leger, kwam het daarna snel tot stilstand, mede dankzij de winter. De Franse soldaten hadden niet voldoende kleren en schoeisel, de infanterie had veel te weinig geweren, een deel der ruiterij had geen zadels of tuigen, de wagens en artillerie waren zonder bespanningen. De hoofdmacht betrok toen winterkwartieren op de linkermaasoever. De inwoners van de bezette plaatsen moesten de Fransen onderhouden. In Wezel werd het Oostenrijkse en Pruisische leger samengetrokken om te trachten de Franse opmars te stoppen. Het Pruisische legerkorps was toen 11000 man sterk en bestond uit 4 infanterieregimenten. Daarnaast waren er twee regimenten cavalerie (samen ongeveer 2000 ruiters), 1 bataljon (700 soldaten) huzaren en twee compagnieën jagers. Op 1 februari verklaarde Frankrijk ook de oorlog aan de Republiek Nederland en aan Engeland. Venlo was een versterkte vesting van de Republiek Nederland, deze wilden de Fransen nu gaan veroveren. Op 8 februari bezetten ze Kessel en Blerick. De Pruisen besloten de Fransen voor te zijn en werden op 11 februari de stad binnengelaten. Nog geen uur later veroverden de Fransen fort Michiel aan de andere kant van de Maas. De Maas stond toen buitengewoon hoog. Na enkele kanonschoten vanuit dit fort beantwoorden de Pruisen het vuur vanuit Venlo. Intussen werd er door de Fransen een linie gemaakt bij Swalmen. 600-800 soldaten moesten het dorp verdedigen en aan de Zuidzijde van de Swalm werden enkele schansen opgeworpen. In Beesel werden ook enkele vooruitgeschoven posities ingenomen. Verder werden er soldaten gelegerd in Niederkrüchten (1200-1500 man), Elmpt en Brempt (enkele honderden soldaten). Ook Brüggen was bezet met een bezettingsmacht van 1200-1500 soldaten. Op 13 -16 februari werd de troepenmacht in Beesel versterkt tot 275 a 300 soldaten, waaronder 50 ruiters. Inmiddels hadden ook de Oostenrijkers versterkingen gekregen, hun leger bestond inmiddels uit 40000 man. Zij kregen de opdracht om Roermond te omsingelen. Dit leger onder leiding van de prins van Coburg trok bij Düren de Roer over, generaal Clerfayt trok bij Jülich de Roer over en bij Aldenhoven werd de Franse generaal Valence met grote verliezen verslagen. De volgende stap zou het veroveren van Roermond zijn. Eerst wilde men de Fransen verdrijven uit de stellingen in de omgeving. De eerste kolonne van de Pruisen o.l.v. von Knobelsdorff zou via Belfeld en Beesel naar Swalmen trekken, om daar de brug over de Swalm te veroveren. De tweede kolonne o.l.v. generaal majoor Von der Goltz en generaal-majoor Kunitzky zou via Bracht Brüggen veroveren en dan eveneens naar Swalmen trekken. De bedoeling was dat een deel dat via de zuidelijke oever zou doen om de Fransen ook van daaruit te kunnen aanvallen. De derde kolonne o.l.v. Generaal-Luitenant von Reppert en generaal-Majoor von Köthen zou vanuit Dülken Niederkrüchten veroveren. Andere kolonnes richtten zich op Arsbeck en Wassenberg.
De veldslag
Op zondagmorgen 3 maart trokken de troepen op. De derde kolonne vond geen tegenstand. De Fransen hadden Niederkrüchten verlaten. In Beesel bleken de Fransen ook vertrokken, maar in Swalmen aan de andere kant van de Swalm hadden ze zich goed verschanst. De Kolonne die via Brüggen moest komen had ook daar geen tegenstand meer gevonden, de Fransen waren al vertrokken. Maar bij vergissing was de gehele kolonne aan de noordzijdee van de Swalm in plaats van aan de zuidzijde Swalmen genaderd. Bij een doorwaadbare plaats wilden ze oversteken maar werden door de Fransen aan de overkant onmiddellijk onder vuur genomen. (Wiel Luys: hoogstwaarschijnlijk vond deze overtocht van de Swalm plaats ter hoogte van de Hout. Vooral ook omdat het gebied waar de schansen gelegen waren omschreven wordt als gelegen zijnde aan de Swalm en omgeven door hoge oevers en moerassige weilanden. Zie "Magazin der neuesten merkwürdigen Kriegsbegebenheiten, Frankfurt 1795, deel II blz 149, Hessische Landesbibliothek Fulda".) Intussen kwam hulp van de kolonne uit Niederkrüchten en van de soldaten die via Belfeld gekomen waren. Tegen deze overmacht waren de Fransen niet opgewassen. De Fransen trokken zich terug naar kasteel Hillenraad. Na een kort vuurgevecht werd ook dit kasteel ontruimd. De Fransen trokken met zware verliezen terug naar Roermond. Alle bruggen die ze passeerden werden na de overtocht vernield. In totaal waren 18 Pruisische soldaten gesneuveld, waaronder Baron von Nievenheim. Deze werd op het oude kerkhof bij de kerk begraven. In het overlijdensregister van de parochie St. Lambertus wordt dit ook vermeld.
In 1896 werd het oude kerkhof bij de kerk opgeruimd. Enkele grondwerkers vonden toen een zwaard, enkele vergulde knopen en sporen, die hoogstwaarschijnlijk in verband kunnen worden gebracht met een Franse generaal, maar misschien ook hebben toebehoord aan luitenant kolonel von Nievenheim. In de Maas- en Roerbode van 2 mei 1896 hierover een kort berichtje.
Een inwoner van Swalmen, Joannes Crompfoets, werd ook per ongeluk doodgeschoten. Het aantal slachtoffers aan Franse kant is niet bekend. Op 4 maart verlieten de Fransen, nog voor een eventuele confrontatie, ook Roermond. Maar zoals we elders kunnen lezen kwamen ze binnen twee jaar terug, en toen bleven ze bijna 20 jaar...
De Slag bij Swalmen in 1793
In 1993 was het 200 jaar geleden dat er oorlogshandelingen ter hoogte van Swalmen plaats vonden tussen de Fransen en een leger van Oostenrijkers en Pruissen. Wiel Luys heeft vanuit historische bronnen een en ander onderzocht en de resultaten gepubliceerd in jaarboek 13 Maas- en Swalmdal 1993 (pag.79-99). Naar aanleiding van dit verhaal heb ik een tekening trachten te reconstrueren om een en ander te verduidelijken. Hierna een beknopt uittreksel van het betreffende artikel.
